NİHAD GÜLTEKİN: DENGBEJ İSAYÊ BERÎVANÊ

Kürtlerin geleneksel müzikleri dengbejlik hala günümüzde varlığını sürdürmektedir. Egemen Kültüre karşı tarihi kadim kültürlerini dengbejler aracılığıyla günümüzde hala sürdürüyorlar. Serhat bölgesinde bu konuda hala etkinliği olan dengbejlerden biride Îsayê Berîvanê’dir.

Iğdır ili, Aralık ilçesine bağlı Hasanhan köyünde yaşayan dengbej Îsayê Berîvanê’nin gerçek ismi İsa Aksandır. 1947 Doğumlu olduğunu ve 15 yaşından itibaren düğünlerde ve cemaatlerde klam söylediğini belirtiyor. Klamı abisinden öğreniyor. Ailesinden klam söyleyen kişiler yok. Buna rağmen ailesinin genel olarak Kürt kültüründen etkilendiğini ve bunun için devamlı olarak ailede klamların dinlendiğini belirtiyor. Bir ara abisi üç yıl boyunca kayboluyor. Evden çıkması ve sonra tekrardan eve gelmesi sürecinde nerede kaldığı, ne yaptığı konusunda kimse bir şey bilmiyor. Abisi Fettullah Aksan eve döndükten sonra artık klam söylemeye başlamış. Abisinden çok etkilenmiş.  O gündür bu gündür durmaksızın çeşitli etkinliklerde klam okuyor dengbej İsayê Berîvanê.

Dengbej İsayê Berîvanê klam söylemesini dayılarına bağlıyor. Annesi içinde ilginç bir not anlatırken devamlı gülüyor. Annesini bir yerde buluyorlar. Ruslarla yapılan savaş sürecinden sonraki sürece denk geliyor. Annesini hükümet dedesine veriyor. Dedesi de sarı ve uzun boylu olan bu kıza sahip çıkıyor. Onu koruyor ve büyütüyor.

Yıllar geçtikten sonra iki aşiret gelip annesini görmek istediklerini belirtiyorlar. Tabi o zamana kadar ailenin bir ferdi olan bu kızı vermek istemezler. İlkin Abdülmecit Öztürk ailesi geliyor. Bilindiği üzere Sipkan aşiretinin reisi, Abdülmecit Öztürk. Atlılar reislerinin istemlerini belirtiyorlar. Bizim aşirettense biz tanırız, bize gösterin biz bir bakalım diyorlar. Tabi aile vermek istemediği için kızı değil de, bir başka kızı getirip gösteriyorlar. Onlar da bu bizim aşiretin kızı değil diyorlar. Ailenin oyun yaptıklarını anlamışlar ama ellerinden bir şey gelmemiş. Daha sonra bu seferde Tuzluca tarafından Şemskilerin geldiğini anlatıyor. Onlarda kızı almak için epey dil döküyorlar, fakat kaybolan kızlarının burada olmadığı cevabını alıyorlar. Her iki aşiretin kızı alma girişimlerini boşa çıkıyor. Dengbej Îsayê Berîvanê, annesinin ailesinden dolayı dengbejliğe soyunduğunu anlatırken, gülerek benim babam tarafından dengbejlik yok diyor. Hatta bazen meclislerde, düğünlerde klam söylerken herkesin annesi Berîvanêye kurban olmasını duyduklarını anlatıyor.

Beşi erkek, dördü kız olmak üzere toplam dokuz çocuğu var. Şuan torun sahibi… Her hangi bir iş yaptığı yok. Köyde bir iki hayvanı var, onlarla meşgul oluyor. Hemen her gün Iğdır’a gidip geldiğini belirtiyor. Köyün sıcak oluşu birde canım sıkılıyor nedenlerinden dolayı yazın köyde pek kalmadığını belirtiyor. Çocuklarının yanına Trakya bölgesinde Edirne ve ilçelerine, ayrıca İstanbul’a gittiğini, oraları gezdiğini hatta bazen de bazı etkinliklere katıldığını belirtiyor.

Kendi yaşadığı köy ve çevresinde düğün ve davetlere katılıyor. Bu kendisinde Kürtlerle ilgili bilgisi ve kültürel deneyimi de büyüyüp gelişiyordu.

Böylelikle Kürt müziğine, dengbejliğe olan ilgisi ve sevgisi de gelişiyordu. Zamanla yaşadığı köy ve çevresinin dengbeji durumuna gelir. Tanınmasının yanında oldukça sevilen biri olur.

İyi bir insan olarak çevresindeki herkesi etkileyebiliyor. Hayatında hiç müzik eğitimi almıyor. Kendi kültüründen etkileniyor, sesiyle kendini üreten bir dengbej haline geliyor.

Birçok ünlü klasikleri okumasının yanında bir de kendisinin besteleyip, okuduğu klamlar var. Kendisinin çocuklarından klam okuyan kimse çıkmıyor. Dengbejlikten dolayı birçok ünlü Kürt dengbejle bir araya geldiğini anlatıyor. Şakiro’yu gördüğünü, onu çok beğendiğini, onu Kürtlerin büyük bir değerini anlatıyor. Dengbej Kereme Korun ise köylerine her yıl düzenli olarak Ali Axa’nın evine geldiğini anlatıyor. Her gelişinde onunla oturup klam söylediğini, onun klamlarının çok zor olduğunu belirtiyor. Ayrıca dengbej Tahir’o ile dostluğunun da devam ettiğini anlatıyor. Telefon ile kendisini arayıp, onun sayesinde yıllar sonra da olsa bu sessiz ve sedasız dengbejle konuşma imkanı buluyoruz. Dengbej Tahir’o ile çok klam söylediğini anlatıyor. Tüm dengbejlerde olduğu gibi onda ben iyiyim havası yaygın. Kürtlerin dengbejlerine sahip çıkmadığını belirtirken, ilginç bir örnek veriyor. Zeki Müren’de bizlerde klam söylüyoruz. O öldüğünde ona sahip çıktılar, biz öldüğümüzde de kimse sahip çıkmıyor diye görüşlerini belirtiyor. Düğünlere çağrıldıklarında da yeteri derecede ilgi görmediklerini, etkinlerde de aynı durumun devam ettiğini anlatıyor. Bir ara TRT 6 e katılmak için teklif aldığını, teklife de olumlu baktığını gülerek anlatıyor. Artık nereden duyulmuşsa birkaç kişi onu arayınca tekrardan TRT 6’nın programına katılmayı reddettiğini anlatıyor. Niçin dediğimde de “ya ayıptır, olmuyor, millet sevmiyor” diye görüşlerini belirtiyor. Yine de milletin ilgisinden memnun olduğunu belirtmeden de edemiyor. Bir ara Roj tv ye çıktığını, kızının da yanındaki arkadaşına bu benim babamdır söylemi üzerine kızın kendisine telefon ettiğini ve çok sevindiğini belirtiyor. Ara sıra benim sesimi beğendiği için bana para gönderiyor. Mutlu olduğu her halinden belli oluyor sanatına bireysel olsa da karşılık alınca.

Yaşadığı serhat bölgesinden dolayı özellikle Ağrı Kürt direnişi ve bu direnişte yer alan bazı kişiler hakkında da klamlarını bize söylüyor. Özellikle Broye Heskî Tellî ve Şeyh Zahir isimlerinin geçtiği klamları bize okuyor.

Sesi iyi, etkileyici ve insanı uzaklara götüren bir sesi var.

Bazen de karışık bir şekilde, hem çirok tarzında anlatım, hemen ardında da klam ki söyleyerek kendisinin bir cevher olduğunu belirtiyor. Biz kendisinden ayrıldığımızda hala sesi kulaklarımızdaydı...